Tweede kerkdienst enkele opmerkingen
ENKELE OPMERKINGEN OVER DE TWEEDE KERKDIENST
Deze inleiding is gehouden op de toerusting van onze kerkenraad op 29 augustus 2009
Laten we maar heel eerlijk onder ogen zien dat we met een teruggang in het bezoek van de tweede kerkdienst op een zondag te maken hebben. Dat is niet alleen in Dronten zo. Het is wat je in een groot deel van onze kerken ziet. Er zijn gelukkig uitzonderingen. Het is opvallend dat je die uitzonderingen juist daar ziet waar de kerkdiensten qua vorm het minst veranderd zijn. Je ziet de uitzonderingen juist daar waar er heel veel jongeren in de kerk zitten. Je ziet daar ’s middags ook nog de jonge kinderen in de kerk zitten, zonder dat er aparte dingen voor de kinderen gedaan worden.
Maar daarover nu niet verder. Wij zien in eigen gemeente en vele anderen wel een groot verschil met ongeveer 10 jaar geleden. Dan komen de vragen boven: Past een tweede dienst op zondag nog wel bij onze tijd? Is het niet vechten tegen de bierkaai om zo aan die tweede dienst vast te houden? We moeten toch ook eerlijk zijn dat we al veel kerken voor ons hebben gezien waar de tweede dienst al meer in onmin is geraakt. Waar geen tweede dienst meer is of waar nog een handjevol mensen in die tweede dienst aanwezig is. Als we die tweede dienst dan toch in ere willen houden, moeten we die dan niet heel anders inrichten? Veel aantrekkelijker maken voor mensen in onze tijd? Allemaal vragen die op ons afkomen en die ook hardop en met verve door mensen om ons heen gesteld of zelfs bepleit worden. Als je op dit soort vragen antwoord wil geven. Als je erover nadenkt hoe je mensen als kerkenraad aanspreekt die de tweede dienst laten schieten is het belangrijk om te zien waarom die tweede dienst er is. Wat heeft dat met de viering van de zondag te maken? We kunnen niet om deze vragen heen. Het is nu nog zo dat zij die niet in de tweede dienst komen dat nog niet echt verdedigen. Ze komen vaak met allerlei redenen waarom ze er niet waren. Je hoort vaak dat mensen op familie bezoek zijn en dus ergens anders naar de kerk gaan. Een broeder zei net voor de vakantie tegen mij: “dat hoor je vaak. Ik zei daarom tegen mijn vrouw dan moeten er in het land toch verschillende vrijgemaakte kerken overvol zitten. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Hoe kan dat dan?!”
Als het zo blijft dat de tweede dienst al mnder bezocht wordt, komt de tijd dat een groot deel dat ook gaat verdedigen. Daarin ook niets verkeerd meer ziet. Een dienst is toch genoeg, ik kan een preek al bijna niet opnemen laat staan van twee, in een tweede dienst gebeurd toch niet veel bijzonders, ik houd niet zo van de catechismus, ik kan God toch ook in de natuur dienen als ik ’s ochtends al geweest ben en ga nog maar een tijdje door.
Je hoort dan ook soms via via wel kritiek als op een bepaald moment het bezoek van de tweede dienst in preek of op andere momenten in die dienst benadrukt wordt en opgeroepen wordt om er vanmiddag weer te zijn.
Soms hoor je dan ook opmerkingen die je laten zien hoe vreemd er gedacht wordt. Bijvoorbeeld de opmerking dat de dominee wel kan oproepen om twee keer naar de kerk te komen maar het niet de Geest is die dat doet. Natuurlijk is de dominee niet de Geest maar als die vanuit het Woord laat zien dat de HERE trouwe kerkgang vraagt. Dat we het juist nodig hebben omdat we het onderwijs in het leven met de HERE zo ontzettend nodig hebben spreekt hij de Geest na doordat hij het Woord naspreekt o.a. Hebreen 10:25. Maar dit ligt vast in de hele Schrift. Daarover nu verder.
Komen bij de HERE
Je leeft als gelovige als het goed is elke dag met de HERE. Elke dag ben je een volgeling van Christus die je elke dag als je God en Koning wilt kennen. Dat is wat we in het tweede deel van Zondag 38 samen zo belijden: “Ten tweede dat ik al de dagen van mijn leven mijn slechte werken nalaat, de Here door Zijn Geest in mij laat werken, en zo de eeuwige sabbat in dit leven begin.”
Zo sta je als het goed is in het leven als gelovige. Zo leef je in persoonlijk geloof voor de ogen van God. In afhankelijkheid van Christus, onder de leiding van de Heilige Geest. Toch is elke dag van de week niet hetzelfde. Dat geldt voor ieder mens ook voor iemand die niet gelooft. Ook die ervaart de dagen waarop hij zijn dagelijks werk doet anders dan dagen waarop hij vrij is. Die ervaart de dag waarop hijzelf of iemand die hem lief is jarig is anders dan een andere dag.
Zo heeft de HERE, onze Schepper en Verlosser een dag in de week een heel bijzondere kleur gegeven. De kleur van rust van je dagelijks werk. De kleur om met onze aandacht en ons hele leven in alle rust op Hem en wat Hij ons te zeggen heeft gericht te zijn. Om Hem dan op een heel bijzondere manier in kerkdiensten te ontmoeten.
Zie ook artikelen die al eerder in de Nieuwsbrief hebben gestaan over wat de kerkdienst is. Laat ik het nu heel kort zeggen opde manier waarop de Geest het ons zegt in Hebreeen 12:22-25: “Nee, u staat voor de Sionsberg, voor de stad van de levende God, het hemelse Jeruzalem, en voor duizenden engelen die in vreugde bijeen zijn, voor de gemeenschap van eerstgeborenen, die in de hemel ingeschreven zijn, voor God, de rechter van allen, en voor de geesten van de rechtvaardigen, die tot volmaaktheid gekomen zijn, voor de bemiddelaar van een nieuw verbond, Jezus, en voor het gesprenkelde bloed dat krachtiger spreekt dan dat van Abel. Let op dat u Hem die spreekt niet afwijst.”
De zondag is de dag die de HERE ons gegeven heeft om juist dat mee te maken waarvan we ook in de Psalmen van die geweldige dingen lezen. Komen naar het huis van God, naar de tempel, zo dicht bij Christus zijn is geweldig. Zie bijvoorbeeld: Psalm 84, 120-122; 42,43, 63.
Als de HERE je er graag wil zien, zou je er dan niet zijn?! Hij die zelfs Zijn Zoon voor je heeft willen geven.
De zondag, de sabbat een bijzondere dag
We hebben al gezien dat elke dag een dag is om Christus te dienen. Elke dag is een dat van Hem als de Heer. Toch heeft Hij een dag in de week tot een bijzonder dag tot de dag van de Here gemaakt. De dag van Zijn opstanding. De eerste dag van de week, de zondag. De HERE heeft ook het vierde gebod gehandhaafd, alleen is de dag van rust van de zevende naar de eerste gegaan.
Dat elke dag een dag van de HERE is, zie je ook in het Oude Testament bij het volk Israel. De HERE schrijft dan voor dat er elke dag bij het begin en bij het einde van de dag een offer aan Hem gebracht moet worden. Het morgen en het avondoffer. Zie Exodus 29:38-46. Je ziet hoe de HERE de dagelijkse ontmoeting met Zijn volk zoekt. Dat is ook wat de Here Jezus ons leert als Hij ons het onze Vader leert bidden. Elke dag je God en Redder ontmoeten. We lezen na de Pinksterdag dat de gemeente in Jeruzalem elke dag bij elkaar kwam. Juist ook om de HERE te danken en de lof te brengen. Lukas 24:53; Hand 2:46; 5:42.
Vanuit het dagelijks de HERE dienen, Hem ontmoeten, krijgt de zondag een extra kleur. Het is de dag waarop we rust gekregen hebben om ons juist heel intensief met de HERE en Zijn dienst bezig te houden. Juist ook samen met Zijn volk. Je ziet dat ook in de voorschriften die de HERE Zijn volk in het Oude Testament gaf. Dat was niet alleen het voorschrift om je dagelijkse werk niet te doen. Dat was niet alleen dat je niet mocht werken. Die rust was een rust om te gebruiken. Juist voor het ontmoeten van God.
De HERE riep de Israëlieten in het hele land op om juist op de sabbat bij elkaar te komen om Hem samen te ontmoeten: “De HEER zei tegen Mozes: Zeg tegen de Israëlieten: Dit zijn de hoogtijdagen van de HEER, die je als heilige dagen samen moet vieren. Dit zijn Mijn hoogtijdagen: Zes dagen kun je werken, maar de zevende dag is het sabbat, een dag van volstrekte rust, die je als heilige dag samen moet vieren. Je mag die dag geen enkele bezigheid verrichten. Waar je ook woont, het moet een rustdag zijn die aan de HEER gewijd is. Leviticus 23:1-3
Dat bij dat wijden van die dag aan de HERE heel in het bijzonder het samenkomen en luisteren naar de HERE is, zie je in Lukas 4:16. Als er iemand was die wist hoe zo’n dag aan Vader in de hemel gewijd moest worden, was het de Here Jezus, de Zoon van God. We lezen van Hem: “Hij kwam ook in Nazaret, waar Hij was opgegroeid, en volgens Zijn gewoonte ging Hij op de sabbat naar de synagoge.”
De sabbat was een dag die vol was van het samen leven met de HERE. Zo wilde de Here God het. Je ziet dat ook in de tempel. Daar moest het aantal offers vergeleken met een gewone dag verdubbeld worden. Zie Numeri 28:9,10.
Het samenkomen en wijden van die ene dag aan de HERE heeft juist de bedoeling om op die andere dagen dat er gewerkt moet worden vanuit dat leven met Christus echt te leven. Als je daar eens over nadenkt en bedenkt dat we dat wijden van de zondag aan Christus, dat luisteren naar de stem van de HERE graag minder willen maken. Dat nog wel in een tijd dat we meer vrije tijd hebben dan onze voorouders. Als je dat ziet belooft dat niet veel goeds voor het leven met Christus op de andere dagen van de week. Juist in een tijd waarin de wereld om ons heen al meer zonder Christus leeft, hebben we die intensieve wijding en dat intensieve luisteren samen naar de HERE zo extra nodig. Ik denk weer aan dat wijze woord van de Geest in Hebreen 10:24,25!
Juist daarom hebben we de kerkdiensten zo nodig op de zondag.
We moeten ons goed bedenken dat het in het vierde gebod niet maar om een samenkomst, om een kerkdienst gaat! Als we die gehad hebben, hebben we onze godsdienstige plicht weer gedaan. Nee, het gaat in het vierde gebod, een gebod van God dus ook een gebod van de Heilige Geest!, om een hele dag die aan de HERE, aan Christus gewijd is! Daarom is er de rust. Als je het voorrecht had in de tijd van het Oude Testament om dicht bij de tempel in Jeruzalem te wonen, kwam dat intensieve ook op een heerlijke manier naar je toe. Want er waren samenkomsten en ook het morgen en het avondoffer in de tempel waren verdubbeld. Echt een dag vol met de HERE, met Zijn Woord, met Zijn daden. Een dag van rust vol van de wijding aan je Schepper en je God.
Wij leven in de tijd na Christus werk op aarde. Er worden geen offers meer in de tempel gebracht. Daar worden ook niet meer toe opgeroepen. Daarvoor in de plaats mogen en moeten we nu op elke plaats op deze wereld in de naam van Christus samenkomen. Joh 4:21-24 Het samenkomen van Gods volk op iedere plaats waar ze wonen, is na Christus komst Zijn roeping. Dat is juist een grote rijkdom!
Juist het twee keer naar de kerk gaan, daar je hele dag naar indelen geeft de hele dag het karakter van je samen wijden aan de HERE. Ik haal hier aan wat ds P. Niemeijer herover schrijft. Hij schrijft het op een prachtige manier en we kunnen dit alleen maar tot onze schade naast ons neerleggen:
“Juist in de tweemalige kerkgang komt de zondag tot zijn doel: rust, heiliging, samenkomst, verwachting en voorsmaak van de ‘eeuwige sabbat’. Juist de tweemalige kerkgang werkt eraan mee dat heel de dag van de Here in het teken staat van Zijn dienst. Juist de tweemalige kerkgang geeft aan heel de dag de diepgang die nodig is: niet maar vrij zijn en je storten in werelds amusement, maar op de HERE gericht zijn, Zijn stem horen, de rust en Zijn vergeving ontvangen, genieten van Zijn werken (Ex 20:11; Deut 5:15; Luc 23:56b-24:3; 1 Petr 1:3-5) en bezig zijn in Zijn dienst (Marc 2:23-28; Luc 2:49; 4:16; 1 Kor 16:2). Juist de tweemalige kerkgang voorkomt dat de zondag een ‘halve rustdag’ wordt en bewerkt dat hij echt het ritme van de werkweek onderbreekt en ons ‘onthaast’.
Wie de tweemalige kerkgang loslaat en volstaat met eenmalige kerkgang maakt het zichzelf erg moeilijk om het karakter van heel de zondag als dag van de Here te bewaren. De kerkgang wordt gemakkelijk een verplicht ritueel dat ’s morgens ‘even’ afgewerkt moet worden, en de rest van de dag komt gemakkelijk in het teken te staan van activiteiten of ontspanning los van de Here. En dan zijn we van ‘zeven dagen voor de HERE’ aanbeland bij ‘een halve dag voor een religieuze plichtpleging.”
Dan moet die ene dienst ons ook nog zo’n kick geven dat het ons voor ons gevoel even helemaal optilt. Het moet dan iets heel bijzonders zijn anders doet het ons niet zoveel. Dat is iets heel anders dan een hele dag aan de HERE wijden.
Juist in onze tijd hebben we nodig om de zondag te hebben die op de Drie-enige God gericht te zijn. We hebben juist in onze tijd heel sterk de tweede dienst als de leerdienst nodig! Over dat laatste nu nog een enkele opmerking.
Is leren wel zo nodig?
Je kunt de dingen opzoeken. Je kruipt achter je computer, je gaat op internet en de kans is groot dat je vindt wat je wilt weten. Wat je op dat moment nodig hebt. Als je maar weet waar je het kunt vinden meer is niet nodig.
Dominee, moet ik dat nu echt leren? Waarvoor is dat nu nodig? Dominee kunnen we praten over die dingen waar we het zelf graag over willen hebben? Is het nu echt nodig om te praten over wat er in de Bijbel staat? Laat staan de belijdenisgeschriften. Dat is toch saai? Als je in de Here Jezus gelooft is het toch genoeg? Dan hoef je toch niet meer te weten? De preken zijn zo moeilijk want er wordt zoveel kennis overgedragen. Het gaat er toch veel meer om dat ik voel dat ik bij God hoor? Opmerkingen die nogal wat mensen in onze tijd voor op de tong liggen. Je ziet ook dat de kennis van de Bijbel bij een flink deel van de gemeente minder wordt. Ze vinden het ook niet zo belangrijk. Daar gaat het toch niet om? Het gaat er toch om dat ik geloof?
Is kennis nu echt zo onbelangrijk? Is het echt zo dat het genoeg is als ik weet waar ik iets kan vinden. Even een tussenopmerking: als je dat van de Bijbel zegt, vraagt dat een flinke Bijbelkennis! Laten we eens naar het gewone leven gaan. Je hebt meerdere keren je computer nodig en wilt er dingen op opzoeken. Je bent in een gesprek en iemand zegt laten we dat even op internet opzoeken. Je zet de computer aan. Je hebt de handleiding voor het gebruik van je computer op je bureau liggen. Je moet opzoeken hoe je op het internet komt en hoe moet je dat ook al weer gebruiken. Als je dat steeds weer moet opzoeken en je wilt het niet onthouden dan duurt het lang. Zo lang dat je meerdere keren zegt: het duurt me te lang om met die computer te werken. Je maakt jezelf ongeschikt. Zo is het ook met geloven en met je leven met Christus.
Als je allerlei kennis van de HERE niet wil leren, komt het niet in je hart. Wordt het geen deel van je leven. Blijft het er buiten staan. Blijft het ook koude kennis uit het boekje: theorie. Hoe meer je van de HERE weet, hoe meer dat in je hart zit, hoe meer het levende werkelijkheid wordt. Hoe meer er door de Geest echte en blijvende warmte en leven met Christus in je leven komt. Hoe meer je ook kunt onderscheiden in deze wereld. Hoe meer je samen kunt groeien in een leven waarin je samen volgens wil van God leeft. Hoe sterker ook je verwachting op de HERE wordt.
We leven in een tijd waarin je de kennis van de HERE en Zijn Woord ziet teruglopen. Waarin al gauw gezegd worden: maar we houden toch van de Here Jezus en dan is het goed. Zo komt het gesprek over hoe we voor de HERE hebben te leven in het slop. Ik wil hier graag aanhalen wat prof W. Verboom schrijft in zijn boek: Hulde aan de Heidelberger p. 31-33: “Een van de functies van de leerdienst is ook het verwerven van kennis. Zoals we zagen, komt dat de eerste dienst ten goede. Maar daar gaat het niet alleen om. Kennis is nodig voor ons geloof als zodanig. Je geloof wordt uitgeroeid, zegt Hosea, als je geen kennis van God en Zijn Woord hebt. (4:6) Onder kennis versta ik maar niet alleen cognitief kennen, maar ook inzicht hebben, gevormd worden, toegerust worden in het geloof. De kennis is gericht op het dagelijkse leven van een christen. Psalm 86 zegt het met de volgende woorden:
“Leer mij naar uw wil te handlen, ‘k Zal dan in Uw waarheid wandlen.” (vs 6 ber)
Kennis is ook nodig om te kunnen onderscheiden tussen waar en onwaar, tussen echt en onecht. Johannes spreekt over het kunnen beproeven van de geesten. (1 Joh 4:1). Er zijn veel ‘geesten’ in onze tijd. We leven in een ‘religieus oerwoud’. Hoe vind je een goede, betrouwbare weg in dat ‘religieuze oerwoud’? Er dient zich zoveel aan als waarheid, als oplossing voor onze levensvragen. Het trekt iedere dag allemaal – in en buiten de reclamebeelden – voor de tv aan ons voorbij. Doorzien we de achterliggende motieven, de intenties, de gevolgen? Goede kennis van de Schriften kan ons helpen om niet te verdwalen, maar de weg van de eenvoud van het Evangelie van Jezus Christus te gaan. Kennis is ook van groot belang in verband met het hebben van inzicht in ons eigen leven, onze wil, onze gevoelens; in datgene wat goed is voor ons geloof. Kennis waakt voor zelfoverschatting en zelfonderschatting. Kennis verschaft bijvoorbeeld inzicht in de vraag waarom wij krampachtig aan bepaalde dingen vasthouden of ze juist mijden, of door welke vooronderstellingen en vooroordelen wij ons laten leiden. Vermeerdering van kennis maakt ons tot levenslange leerlingen van de Schrift. Hoe meer we leren, hoe meer we ontdekken dat we zo weinig weten. En hoe meer we ontdekken dat we zo weinig weten, hoe meer we leren. De leraar Luther was en bleef daarom levenslang leren. Hij schrijft in het Voorwoord van zijn Grote Catechismus (1529):
En toch doe ik als een kind aan wie men de catechismus leert en lees en zeg het woord voor woord ’s morgens en als ik tijd heb, het Onze Vader, de Tien Geboden, het Geloof, Psalmen enz; en ik moet nog dagelijks lezen en studeren, en ben toch niet zoals ik graag zou willen; ik moet een kind en leerling van de catechismus blijven en blijf het graag.”
Het is daarom goed om voor de tweede dienst te gaan. Om als kerkenraad dat ook de gemeente voor te houden. Om ook daar samen te zijn. Dan is het belangrijk dat er in die tweede dienst meer als nu, heel duidelijk nadruk gelegd wordt op het leerelement voor oud en jong. Ik zal in de komende tijd daaraan op meerdere manieren aandacht proberen te geven. Zodat voor iedereen duidelijk is dat er in deze dienst vooral voor jong en oud te leren valt. Dat betekent ook dat ik ga proberen om leerpunten mee te geven. Dus niet alleen de beamer maar ook iets wat meegenomen wordt en waarmee verder gewerkt kan worden. Het is belangrijk dat de leer van de kerk die op de Bijbel gegrond is door de broeders en zusters al meer goed gekend wordt. Dat ook duidelijk wordt dat die gegrond is op de Schrift. Dat ook concreet wordt wat dat betekent tegenover meningen die je om je heen in kerk en wereld hoort. Om samen bij het Woord, samen bij Christus te blijven. Dat zal de echte vrede en groei van de gemeente bevorderen. Laten we daarin dan juist als kerkenraad trouw het goede voorbeeld geven.